Το πένθος είναι οι συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις και επιπτώσεις που αισθάνονται οι άνθρωποι λόγω θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου. Περιλαμβάνει ένα μεγάλο φάσμα συναισθημάτων όπως λύπη, θυμό, απελπισία, ενοχές, φόβο. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να παρουσιάσει ένα διαφορετικό συνδυασμό συναισθηματικών και σωματικών ενοχλήσεων. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου δεν έχει μόνο τη διάσταση της σωματικής απώλειας, αλλά και αυτή της συμβολικής, αφού παράλληλα σβήνουν και όλες οι προσδοκίες για βίωση κοινών εμπειριών στο μέλλον.
Ο ψυχικός πόνος του πένθους είναι τόσο μεγάλος που μερικές φορές οι άνθρωποι αναζητούν τρόπους για να τον αποφεύγουν. Δυστυχώς, ο τρόπος αυτός δεν επιτρέπει την ανάρρωση από την ψυχική και σωματική οδύνη του πένθους.
Τα στάδια του πένθους (σύμφωνα με την ψυχίατρο Elisabeth Kübler – Ross)
1ο στάδιο: Άρνηση: Σε αυτό το στάδιο το άτομο νιώθει συναισθηματικά μουδιασμένο και επιλέγει να αποστασιοποιηθεί από τo γεγονός του χαμού του αγαπημένου προσώπου. Το α’ στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Δε μπορεί να δεχτεί την πραγματικότητα του θανάτου του. Σαν να μην έχει πεθάνει ο άνθρωπός του.
2ο στάδιο: Θυμός: Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Το άτομο νιώθει εγκαταλελειμμένο και αδύναμο. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε, αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός.
3ο στάδιο: Διαπραγμάτευση: Μετά τη συνειδητοποίηση της τραγικότητας της κατάστασης, η άμυνα που αναπτύσσεται είναι αυτή της διαπραγμάτευσης (με το θεό ή τη μοίρα), με στόχο την εύρεση ενός όσο το δυνατόν πιο ανώδυνου τρόπου βίωσης και αντιμετώπισης της σκληρής πραγματικότητας.
4ο στάδιο: Κατάθλιψη: Σε αυτό το στάδιο το άτομο συνειδητοποιεί το πραγματικό μέγεθος της απώλειας και η θλίψη το κυριεύει. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης.
5ο στάδιο: Αποδοχή: Έχοντας διανύσει μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία, το άτομο καταφέρνει να εξοικειωθεί με την ιδέα της απώλειας και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της ζωής του. Οι μνήμες πλέον δε συνοδεύονται από πόνο, αλλά από γλυκιά νοσταλγία.
Η ένταση του πένθους συναρτάται άμεσα με το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου, καθώς και με τις προσωπικές εμπειρίες απώλειας που έχει βιώσει στο παρελθόν. Καθοριστικό ρόλο στη βίωση της απώλειας διαδραματίζει ο βαθμός ετοιμότητας του ατόμου για το μοιραίο γεγονός. Το ψυχολογικό κόστος παραμένει το ίδιο σε οποιαδήποτε περίπτωση, ωστόσο, το απρόσμενο του γεγονότος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη διάρκεια και τη συνολική διαδικασία του πένθους. Στην περίπτωση αιφνίδιου θανάτου, το ψυχολογικό σοκ που υφίσταται το άτομο είναι ιδιαίτερα ισχυρό. Όταν η απώλεια είναι αναμενόμενη, ως αποτέλεσμα κάποιου χρόνιου-ανίατου νοσήματος, υπάρχει το πλεονέκτημα του χρόνου προσαρμογής και εξοικείωσης, ως ένα βαθμό με την ιδέα του θανάτου. Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η ηλικία του θανόντος. Ο θάνατος που προέρχεται από φυσιολογικά αίτια- γηρατειά, γίνεται ευκολότερα αποδεκτός από το θάνατο ενός μικρού παιδιού ή ενός νέου ανθρώπου, που επιτείνει το αίσθημα της αδικίας και του ανεκπλήρωτου.
Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να παρουσιάσει διαφοροποιήσεις όσον αφορά στη σειρά σταδίων του πένθους που θα διέλθει. Επιπλέον, δεν υπάρχει γενικός κανόνας που να προσδιορίζει την ένταση και τη διάρκεια του πένθους. Πρόκειται για μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο. Για κάποιους απαιτείται ένα διάστημα μερικών μηνών, άλλοι χρειάζονται χρόνια, ενώ υπάρχει και η περίπτωση της πλήρους αδυναμίας διαχείρισης πένθους. Είναι δυνατόν να παρατηρηθούν επιπλοκές του πένθους όπως η παρατεταμένη περίοδος θλίψης, μη αποδοχή της απώλειας, επίμονες ιδέες για το θάνατο του αγαπημένου προσώπου, κατάθλιψη σοβαρού βαθμού, ψυχοκινητικά προβλήματα και σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι αναγκαία η αναζήτηση εξειδικευμένης ψυχολογικής υποστήριξης.
Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στην ομαλή και ισορροπημένη πορεία του πενθούντα προς τη συμφιλίωση με την ιδέα του αποχωρισμού είναι η παροχή υποστήριξης από τα άτομα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος. Είναι πολύ σημαντικό να δίνει κάποιος στο άτομο που πενθεί την ευκαιρία να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματά του. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι πρέπει να επαινέσουν το χαρακτήρα του αποθανόντα, αλλά συχνά αυτό δεν είναι η υποστήριξη που έχει ανάγκη το άτομο. Χρειάζεται την ευκαιρία να μιλήσει ελεύθερα για τα συναισθήματά του. Να πει πόσο άσχημα αισθάνεται, πόσο λυπημένος, πόσο ενδεχομένως θυμωμένος ή ένοχος νιώθει που έμεινε πίσω. Να εκφράσει τις τύψεις που αισθάνεται επειδή είπε κάτι άσχημο πριν από το θάνατο του ανθρώπου που έφυγε, ή να μιλήσει για το φόβο της δικής του θνητότητας. Όλες αυτές οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και πρέπει να εκφραστούν.
Μετά από μια απώλεια δεν είμαστε πλέον οι ίδιοι. Αλλάζουμε, μεγαλώνουμε, εξελισσόμαστε. Ο πόνος σταδιακά μειώνεται καθώς και η συχνότητα με την οποία τον βιώνουμε. Δεν είναι ένα γεγονός το οποίο διαγράφουμε από τη ζωή μας, αλλά κάτι με το οποίο μαθαίνουμε να ζούμε.
Comments